Warto zobaczyc we Vrchlabí
Zapraszamy na spacer po Vrchlabí! Poznaj historie, zabytki, wspaniałe postacie zwiazane z tym miastem. Na oznakowanych na mapie miejscach znajduja sie tablice pamiatkowe, które zapoznaja turystów z wydarzeniami zwiazanymi z konkretnymi miejscami.
Możesz przejść całą trasę lub podzielić ją na mniejsze jednostki i poznać duży kawałek historii miasta.
Zabytki i ich znaczenie
Pałac
Budowę renesansowej rezydencji rozpoczął w 1546 roku Krzysztof Gendorf z Gendorfu. Na przełomie XVI i XVII wieku ród Miřkovskich ze Stropčic dobudował cztery wieże w narożnikach. Do 1833 r. obiekt otaczała mierząca 12 metrów szerokości fosa z trzema mostami. Neorenesansowe fasady i dachy wież są efektem wielu modernizacji z czasów Czernin-Morzinów u schyłku XIX oraz na początku XX wieku. Udział w nich brał między innymi wybitny architekt Josef Schulz. Od roku 1939 pałac jest siedzibą urzędu miasta.
Kaplica pałacowa rodu Czernin-Morzinów
Neogotycka kaplica przypałacowa została wybudowana w latach 1887–1891 przez hrabinę Aloisię Czernin z domu Morzin. Autorem projektu był Stephan Tragl. Wnętrze kaplicy wraz z ołtarzem z Pietą również utrzymane jest w jednolitym neogotyckim stylu. Grobowiec znajduje się bezpośrednio pod kaplicą, od 1892 r. chowani tu byli członkowie rodu Czernin-Morzinów. Po drugiej wojnie światowej kaplica zaczęła pełnić funkcję świątyni Czechosłowackiego Kościoła Husyckiego.
Cmentarz komunalny
Pierwszy vrchlabski cmentarz otoczony kamiennym murem oddzielającym górną część miasta od dolnej znajdował się koło starego kościoła pw. św. Wawrzyńca. W 1805 roku z powodów higienicznych został on zlikwidowany; nowy cmentarz założono tu, na skraju miasta, na wschodnim zboczu wzgórza ponad klasztorem. Wśród cennych i ciekawych pod względem architektonicznym grobowców vrchlabskiego cmentarza szczególnie wyróżnia się neogotycki grobowiec rodziny Jerie. Interesujące są jednak również pozostałe, reprezentujące rozmaite style architektoniczne XIX i początku XX wieku.
Klasztor augustiański
Klasztor augustiański założył w 1705 roku Maximilian z Morzinu. Barokowy obiekt z elementami klasycyzmu zaprojektował Adam Auer, budowę dokończono w 1725 roku. W części mieszkalnej konwentu mieści się dziś prowadzone przez czeski Karkonoski Park Narodowy Muzeum Karkonoskie. Charakteryzujący się świetną akustyką kościół klasztorny pełni przede wszystkim funkcję sali koncertowej. Jego ozdobą jest mierzący 19 metrów wysokości, utrzymany w stylu rokoka ołtarz główny z obrazem św. Augustyna oraz siedem ołtarzy bocznych w stylu barokowym.
Budynek starego ratusza
Jeden z najstarszych domów we Vrchlabí, który według tradycji w XVI i XVII wieku służył jako pierwszy dom rajców miejskich. Górne piętro w konstrukcji zrębowej pochodzi z lat 40. XVII wieku, murowany parter został przebudowany w XIX wieku. Na początku XX wieku mieściła się tu „Panorama“ – pomieszczenie z ogólnodostępnym stereoskopem, poprzednik dzisiejszych kin.
Cztery zabytkowe domki
Trzy z czterech zwróconych szczytami w stronę ulicy domów należą do najstarszych zachowanych obiektów miasta. Na desce umieszczonej pod szczytem jednego z nich znaleziono inicjały WR i datę – rok 1623. Domy stanowią przykład typowej dawniej architektury karkonoskich miast, gdzie podcienia chroniły przed kaprysami pogody, służąc jednocześnie jako miejsce handlu – mieszkający i pracujący tu rzemieślnicy oferowali w nich swoje wyroby. Przeprowadzona w latach 1976–1981 renowacja w ostatnim momencie uratowała trzy domy przed popadnięciem w ruinę. Czwarty jest repliką domu zniszczonego w 1957 roku. Wybudowany jest częściowo w konstrukcji zrębowej ze szczytem o konstrukcji ryglowej. Powstał w 2009 roku.
Josef Čapek - Studia we Vrchlabí
Vrchlabí stało się drugim domem Josefa Čapka, malarza i pisarza, w latach 1901-1903. Rodzice Josefa planowali przekształcić młyn dziadków w Hronovie w fabrykę włókienniczą, więc zapisali starszego syna do miejscowej niemieckiej zawodowej szkoły tkackiej. Josef wkrótce ukończył naukę i rozpoczął pracę w fabryce włókienniczej w Úpicach. Dopiero później mógł studiować w Szkole Sztuk Stosowanych w Pradze. Budynek, w którym uczył się Josef Čapek, jest obecnie średnią szkołą zawodową z naciskiem na inżynierię i gastronomię.
Kościół św. Wawrzyńca
W miejscu gotyckiego jednonawowego kościoła z XIV wieku w latach 1886–1889 został wybudowany nowy kościół w stylu neogotyckim. Budowniczym był vrchlabski mistrz Eduard Zirm, a autorem projektu praski architekt Stephan Tragl. Trójnawowe wnętrze ma 30 metrów długości i 18 metrów szerokości, smukła wieża mierzy 60 metrów. Pięć zachowanych z pierwotnego kościoła dzwonów zostało w 1942 roku przetopionych na cele wojenne, w 2002 roku zakupiono trzy nowe, na które fundusze pozyskano w zbiórce publicznej.
Plebania rzymskokatolicka
Barokowy budynek dekanatu wybudowano w latach 1739–40. Początkowo plebania miała dach mansardowy, a delikatnie wysunięty ryzalit zwieńczony był dużą lukarną. Od roku 1845 budynek pokrywa tylko niski dach naczółkowy. Rokokową fasadę zastąpiła fasada klasycystyczna, która następnie, na początku XX wieku, ustąpiła miejsca pseudobarokowej. Do bocznej ściany obiektu przylega grupa Świętej Anny Samotrzeciej w stylu rokoka, która wcześniej zlokalizowana była na rynku.
Miejski przytułek i muzeum
Obiekt wybudowany został w 1815 roku jako miejski przytułek – szpital. W latach 1856–1862 służył jako tymczasowa siedziba szkoły, od 1901 do 1941 roku mieściły się tu, połączone później, dwa muzea: miejskie oraz Towarzystwa Karkonoskiego, z których potem powstało Muzeum Karkonoskie.
Centrum kultury Střelnice
Nazwa (Střelnice czyli „strzelnica”) stanowi odwołanie do długiej historii bractwa kurkowego, które działało tu od 1846 roku. Stary gościniec nie wystarczał już do zaspokojenia potrzeb rozwijającej się działalności społeczno-kulturalnej towarzystwa, dlatego w latach 1895–96 i 1903–04 został przebudowany w stylu secesji przez miejscowych budowniczych V. Krausa i K. Hollmanna, którzy utworzyli w nim miejską salę widowiskową. Celom kulturalnym budynek służy do dziś, choć stracił wiele ze swojej pierwotnej okazałości. W 1967 r. miejsce to wybrał sobie reżyser Miloš Forman jako plan zdjęciowy do filmu „Pali się, moja panno”.
Dom Josefa Čapka
Dom Wendta został wybudowany w skromnym stylu klasycystycznym przed 1829 rokiem jako jedna z pierwszych budowli przemysłowych we Vrchlabí. W późniejszym okresie, po rozbudowaniu, służył jako farbiarnia i drukarnia tkanin. W latach 1901–1902 mieszkał tu przyszły czeski malarz, literat i bojownik z faszyzmem Josef Čapek, który uczęszczał stąd do miejscowej szkoły tkackiej.
Josef V. Kratochvíl
Josef V. Kratochvíl, pierwszy dyrektor Miejskiej Szkoły Muzycznej w Vrchlabí w latach 1945-1958, pracował w budynku, w którym obecnie mieści się Biblioteka Miejska.
Budynek nowego ratusza
Barokowy ratusz ze zwieńczonym wieżą zegarową szczytem dominuje nad rynkiem. Na elewacji frontowej umieszczony jest dzwon, w który bito podczas uroczystości, a także w razie niebezpieczeństwa na alarm. Budowę ratusza, należącego do pierwszych murowanych budynków miasta, ukończono w 1737 roku; budowniczym był Jan Jiří Seehak. Rajcy zasiadali w dużej sali na piętrze, parter zajmował gościniec.
Dom o siedmiu szczytach
Jeden z ostatnich w centrum Vrchlabí domów o konstrukcji zrębowej jest świadectwem tego, jaka zabudowa dawniej dominowała w mieście – domy stylem przypominające budownictwo wiejskie nieznacznie tylko dostosowane do miejskich potrzeb. Oryginalna forma domu, wynikająca z dążenia do jak najlepszego wykorzystania przestrzeni, fascynowała już wybitnego czeskiego malarza Josefa Mánesa. Najbardziej znanym pomieszczeniem jest izba na poddaszu, której drewnem obite ściany i strop zdobią malowane różnokolorowe pasy z ornamentem roślinnym i geometrycznym. Zdobienia naśladować miały przepych ornamentalny architektury stylowej i malarstwa iluzorycznego znanego z budowli sakralnych. Późniejsze przebudowy pozbawiły dom niektórych dobudówek, dlatego dziś już nie doliczymy się siedmiu szczytów.
Viktor Kugler
W tym domu dnia 6 czerwca 1900 roku jako syn szwaczki Emy Kugler urodził się Victor Kugler. Los zaprowadził go do Holandii, gdzie podczas II wojny światowej stał się jedną z kluczowych postaci wspierających ukrywającą się żydowską rodzinę Anny Frank, za co został aresztowany i uwięziony. W znanym na całym świecie Dzienniku Anny Frank występują jako Harry Kraler. Za odwagę odznaczony został medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. Zmarł 14 grudnia 1981 roku w Kanadzie.
Dom Petery
Późniejszy sławny zakład karoseryjny Ignacego Th. Petery, poprzednik aktualnie funkcjonujących zakładów Škody, powstał w 1864 r. na niedalekiej posesji o numerze działki 99. Jeszcze przed końcem XIX wieku firma wybudowała ten właśnie dom, w którego elewacji frontowej przedstawione są akcesoria rzemiosła rymarskiego i karoseryjnego. W domu mieściły się mieszkania pracowników i biura, w podwórku znajdowały się warsztaty, a na partnerze sklep firmowy. Po 1904 roku większość produkcji przeniesiono na dzisiejszą ulicę Fügnerovą.
Kamienny most
Historia tego zabytku techniki sięga początków miasta, prowadziła przez niego droga ze Studenca, Horní Branny w kierunku Lánova i Rudníka. Dzisiejszy kształt zyskał w 1856 r. Po powodzi stulecia w 1897 roku na wschodni przyczółek mostu przeniesiono figurę św. Jana Nepomucena z roku 1709, która wcześniej znajdowała się koło skrzyżowania pod byłą papiernią. W 2006 roku most doczekał się zasłużonej renowacji.
Pałacyk
Od 1667 roku funkcjonowała tu najstarsza papiernia we Vrchlabí i jeszcze w pierwszych kilkudziesięciu latach XIX wieku aptekarz, przyrodnik i chemik Vojtěch Kablík prowadził tu praktyczne eksperymenty z bieleniem i barwieniem papieru. W 1851 roku posesję kupił W. Jerie, który w 1857 r. uruchomił tu przędzalnię lnu. Stara papiernia została częściowo wyburzona, a częściowo przebudowana na pałacyk utrzymany w duchu romantyzmu. W latach 30. XX wieku pałacyk służył jako siedziba urzędu powiatowego, dziś stanowi własność miasta, które – po gruntownym remoncie obiektu – ulokowało tu Galerię Morzin, prezentującą czeską sztukę współczesną.
Dom Viktora Cyperse
W tym domu mieszkał i pracował Viktor Cypers von Landrecy (*1857 †1930), który był nie tylko członkiem wybitnej rodziny przedsiębiorców tekstylnych z Vrchlabí, ale także wniósł znaczący wkład w naukową wiedzę o przyrodzie Karkonoszy w dziedzinie botaniki i zoologii. Został pierwszym kierownikiem biblioteki i zbiorów Towarzystwa Karkonoskiego, któremu od 1881 r. udostępniał pomieszczenia w swoim domu. Został pierwszym kustoszem Muzeum Karkonoskiego we Vrchlabí, które działa do dziś.
